Transfer; hayvan ve insan arasında direk hayvana temas ile veya indirek olarak sekresyon, salivasyon ve dışkı yoluyla bulaşabilir veya diğer aracılar olan su, yemek,kıyafet gibi…
Çoğu zoonoz ajan bağışıklık durumuna bakmaksızın enfekte edebilir. Fakat immun sistemi baskılanmış olan kişilerde klinik semptomlar daha ağır geçecektir. Örneğin; primer toxoplasma gondii enfeksiyonu olan bir kişi bağışıklığı yeterli olduğunda hastalık anlaşılmadan sonlanacaktır. Oysa immun sistemi baskılanmış kişilerde hayatı tehtid edebilen hastalıklar ortaya çıkabilir.
Kedi sahibi olan aile bireylerinin, herhangi birisinde immun yetmezlik ortaya çıkarsa yada bu tarz bir durum farkedilirse sahip olunan kediden uzakta olmaları, kişisel olarak sahip olmamaları gereklidir. Çünkü bu durum hayati tehlikeye yol açabilir. Birçok enfeksiyon oluşturan ajanlar hem kediyi hemde insanı enfekte edebilir.
Bazen sonradan alınmış olan zoonoz hastalıklar genellikle kedi ile kontakt sonrası alınmış olarak farzedilir. Özellikle sağlıklı, yetişkin, parazit olmadığı düşünülen ev kedileri benzer enfeksiyon hastalıkları edinebilirler.
Birçok örnekte olduğu gibi, çoğu durumlarda kedi ilişkili zoonozlarda insanlar kedilere oranla daha fazla enfekte olabilir. Bu yüzdendir ki insanlar arasındaki bulaşma insan-kedi arasındaki bulaşmadan daha fazladır. Birçok değerli kuruluş bu sebepten dolayı “kedinizden vazgeçmeyin” uyarısında da bulunmaktadır. Özellikle evinde kedi besleyen insanlar için birçok fayda sağlamaktadır. Artan mutluluk ve azalmış depresyon buna dahildir.
Fakat kişilere sunulan bilgiler bazen çeşitlilik arz eder. Örneğin yakın zamanlarda yapılan çalışmalarda veteriner ve doktorların verdiği cevaplar çeşitlidir. Veterinerler doktorlara oranla zoonozları daha çok tartışmışlardır. Birçok doktor zoonozlar hakkında müşterilerine açıklama yapmaktan rahatsızlık duymuşlardır ve bu bilgiyi veteriner hekimlerin hastalara ve hekimlere sağlamaları gerekliliğine inanmışlardır. Ancak çoğu zaman doktorlar ve veterinerler arasında iletişim eksikliği vardır.(USA, 2002)
Multiple enfeksiyon ajanları zoonotik transferi yapmaya müsaitlerdir.
Enterik zoonoz ajanlar
Multiple ajanlar insan ve de kedileri etkiler. Bu enfeksiyonlardan bazıları kedilerde ortaktır. Örneğin Colorado’nun kuzey-merkez kısmında dışkıda zoonoz potansiyeli olan enterik ajanlar kedilerin %13,1′inde ve Newyork merkezinde ise %40,7′sinde pozitif olarak test edilmiştir.
Bazı enfeksiyöz ajanlar (Giardia spp., Cryptosporidium spp., Salmonella spp., Campylobacter spp) çok hızlı bir şekilde bulaşabilir. Bunun haricinde kalan diğer ajanlar ise (Ancylostoma braziliense, Toxocara cati, T.gondii) dış ortamda bir müddet zamana ihtiyacı vardır.İnsanlar kedilerden alması muhtemel enterik zoonoz ajanları kedilerden direkt almasından ziyade çevreden daha rahat alabilirler.
Bakteriler
| ORGANİZMA | KLİNİK GÖRÜNÜM | ENFEKSİYON KAYNAĞI | İNSANDA GÖRECELİ RİSK |
|---|---|---|---|
| BAKTERİLER | |||
| Bacillus anthracis | KEDİ: Subakut-Kronik, Çenede ve dilde irinli lezyonlar, dudak, kafa ve boğazın şişmesi. İNSAN: Ortası hücre ölümü (nekrotik) bulunan kutanöz ülser, Pneumoni, Kanlı ishal, Menenjit, Kan kusma. | KEDİ: Yaralar, solunum ve sindirim yoluyla İNSAN: Yaralar, solunum ve sindirim yoluyla | Bugüne kadar gözlenmedi |
| Bartonella spp | KEDİ: Subklinik seyir. Uveit, Ateş, Sinirsel belirtiler, Diş eti yangısı (Gingivit). İNSAN: Lenf yumrularının şişmesi (lenfadenopati), Ateş, Halsizlik, Basiller anjiomatisis, Basiller purpura, vb. | KEDİ: Ctenocephalides felis (pire), ısırık ve tırmalama İNSAN: Ctenocephalides felis (pire), ısırık, tırmalama ve dışkı | İnsanda enfeksiyon; genellikle bölgedeki pire populasyonu ile alakalıdır, pire ve dışkısı ile insanda birincil risk oluşturabilir |
| Bordotella bronchiseptica | KEDİ: Subklinik, ÜSYE, Pneumoni (az sıklıkla). İNSAN: İmmun sistemi baskılanmış kişilerde Pneumoni. | KEDİ: Aerosol yolla İNSAN:Aerosol yolla | Genellikle az etkisi vardır |
| Borrella Burgdorferi | KEDİ: Subklinik İNSAN: Kaşıntı, polyartrit(çoklu eklem iltihabı), miyokarditis(kalp kası iltihabı), sinir sistemi bozukluğu | KEDİ: Ixodes spp. (kene) İNSAN: Ixodes spp. (kene) | Yok, eğer etken zoonoz ciddi bir ajan taşımıyorsa |
| Campylobacter jejuni | KEDİ: Subklinik, Gastroenterit. İNSAN: Subklinik, bakteremi, gastroenterit(Mide-barsak iltihabı), karın ağrısı, eklem ağrısı, | KEDİ: Dışkı kontaminasyonu, kümes hayvanları ürünleri, sadece et ile beslenme(carnivorism) İNSAN: Dışkı kontaminasyonu, kümes hayvanları ürünleri | Az sıklıkla, Zaman zaman kedi ile kontak kurulduğunda |
| Capnocytophaga canimorsus | KEDİ: Subklinik İNSAN: Bakteremi, Keratitis | KEDİ: Normal oral flora İNSAN: Isırık yarası, tırmalanma | Az sıklıkla, Zaman zaman kedi ile kontak kurulduğunda |
| Corynebacterium diphtheriae | KEDİ: Subklinik, Larynx’in membran ile çevrilmiş olması, Büyümüş böbrek, Felç İNSAN: Ateş, Farenjit, Difterik membran, Servikal lenfadenopati, Myokarditis | KEDİ: Solunum yolu, dışkı/idrar gibi vücut sıvıları ile temas İNSAN: Solunum yolu, dışkı/idrar gibi vücut sıvıları ile temas | Bugüne kadar gözlenmedi |
| Francisella tularensis | KEDİ:Septisemi, Pneumoni İNSAN: Ülseratif, glandular, okuloglandular, pneumonik | KEDİ: Kan emici örümcekgiller, kontamine olmuş et ürünleri yeme(tavşan gibi) İNSAN: Kan emici örümcekgiller, kontamine olmuş et ürünleri veya su, solunum yolu, kedi ısırığı | Az sıklıkla, zaman zaman kedi ısırması ile |
| Helicobacter spp | KEDİ: Subklinik, az sıklıkla kusma İNSAN: Subklinik, gastrik ülser, | KEDİ: Dışkı veya oral kontaminasyon İNSAN: Dışkı veya oral kontaminasyon | Az sıklıkla, insanda sık olmasına rağmen benzer kedilerden transfer ters yönde zoonoz olabilir |
| Leptospira spp | KEDİ: Subklinik, ateş, nefrit, hepatit İNSAN: Ateş, kırgınlık, akut böbrek veya karaciğer hastalığı, üveit, sinir sistemi hastalığı | KEDİ: Direk idrar ile temas, kontamine olmuş eti yeme İNSAN: Direk idrar ile temas, kontamine olmuş eti yeme, ısırık yarası | Bölgesel değişiklikte endemik; kediden bugüne kadar gözlenmedi |
| Listeria monocytogenes | KEDİ: Subklinik taşıyıcı İNSAN: Düşük yapma, ölü doğum, doğum sonrası ölüm (4-6 hafta), beyin ve zarlarının iltihabı, üveit, aseptik menenjit | KEDİ: Kontamine su ve toprak İNSAN: Taşıyıcılar, kontamine toprak, su, sebze ve yeşillik | Bugüne kadar gözlenmedi |
| Mycobacterium spp | KEDİ: Kronik akıtıcı sistem bozuklukları İNSAN: Sellülit, polyartrit | KEDİ: Sindirim yoluyla, solunum yoluyla İNSAN: Solunum yoluyla | Kedi bu tarz bulaşımda kaynak değil |
| Salmonella spp | KEDİ: Subklinik, karışık yada kalın barsak hastalığı, bakteremi, düşük İNSAN: Subklinik, mide/barsak iltihabı, Apse | KEDİ: Normal flora İNSAN: kedi ısırığı | Sıklıkla insanda bulaşma; az sıklıkla kedi teması ile |
| Streptococcus grup A | KEDİ: Subklinik, geçici taşıyıcı İNSAN: Septisemi, deri enfeksiyonu, kulak iltihabı, taksik şok sendromu, glomerulonefrit, vb. | KEDİ: Aerosol yoluyla İNSAN: Aerosol yoluyla | Zaman zaman kediyle temas sonucu kedilerden transfer ters yönde zoonoz olabilir |
| Yersinia enterocolitica | KEDİ: Subklinik İNSAN: Mide/barsak iltihabı | KEDİ: Dışkı İNSAN: Dışkı | Bugüne kadar kediden bulaşma gözlenmedi |
| Yersinia pestis | KEDİ: pnomonik, bakteremik İNSAN: pnomonik, bakteremik | KEDİ: Fare, sıçan gibi bakteremik rodentlerin yenmesi, İNSAN: Rodent pireleri, kedi ısırması, Aerosol yol, dışkı idrar gibi sekresyon teması | Kuzeybatı bölgelerde (ABD), kedi ile temas sonucu oluşur |
| Yersinia pseudotuberculosis | KEDİ: İştahsızlık, mide/barsak iltihabı İNSAN: Lenflerin şişmesi, barsak iltihabı, eklem ağrısı, septisemi, derinin şişmesi | KEDİ: Dışkı İNSAN: Sindirim ve Solunum yoluyla | Bugüne kadar gözlenmedi |
Halkalı Vets & Pets Veteriner Kliniği
Veteriner Hekim Süleyman ÜRKMEZ