Beyinde herhangi bir makroskobik lezyon olmaksızın meydana gelen ve kriz nöbetleri ile karekterize bir hastalıktır. Kedi ve köpeklerde tüm yaşlarda epilepsi çıkabilir. Her ne kadar epilepsi krizinin insidansı, kedilerde % l gibi düşük rakamla ifade edilse de , köpeklerde bu oran çok daha yüksektir.
Hastalık sebebi nedir ?
*Hayvanlarda hakiki epilepsiye çok nadir rastlanır. Genellikle semptomatik ve reflektorik epilepsilere daha çok rastlanır. Semptomatik orijinlilere daha çok sinir sistemine lokalize olmuş ve beyne basınç yapan patolojik bozukluklarda rastlanır. Özellikle beyin tümörlerinde, beyin kanamalarında, ciddi encefalistlerde, encefalomiyelitis ile karekterize hastalıklarda görülür.
*Beyin dışındaki organ rahatsızlıklarında da epileptoit tarzda nöbetler görülebilir. Özellikle genç hayvanlarda ascaridiozis, iç kulak yangıları, karaciger hastalığı, böbrek hastalığı, zehirlenmeler, kalp hastalığı, kan şekeri düşüklüğü, zehirlenmeler, enfeksiyon ve sinir-kas problemleri de epileptoik nöpetlerin kaynağı olabilir.
*Epilepsi genellikle 6 ay ve 5 yaş arasındaki köpeklerde düzensiz nöbetlerle ortaya çıkar ve beynin serebrum olarak adlandırılan kısmının sinir hücrelerinden başlangıç alır.
*Sinir sistemindeki normal çalışan düzenin neden bozulduğu henüz anlaşılamamakla beraber; Araştırmalar orjin olarak köpek epilepsisinin insan epilepsisinden farklı olmadığını ortaya koymuştur.
*Bazı kaynaklar sinirler arasında iletişimi sağlayan kimyasal mekanizmanın geçici olarak bozulması sonucu bu durumun oluştuğunu bildirmektedirler. Beynin içindeki nöyron dediğimiz sinir hücrelerinin düzensiz bir şekilde uyarım almasıyla kontrol dışı nöbetler görülür. Bu nöbetlere spazm veya havale de denilmektedir.
*Nöbetlerin nasıl başladığının bir standardı olmamasına rağmen genellikle kolay heyecenlananların daha rahat nöbet geçirdikleri saptanmıştır. Çoğu hasta sahibi köpeğinin ya oyun oynarken veya sevdiği birini gördüğünde krize girdiğini söylemektedir. Aşırı korku anında ve uyurken de nöbet olaylarına rastlanmaktadır.
*Genellikle uzmanların görüşüne göre köpeklerde ; l yaşın altındakilerde konjenital, enfeksiyöz ve toksinlere bağlı epilepsi, l-6 yaş arasındakilerde idiopatik epilepsi ve 6 yaşından büyüklerde ; tümör, enfeksiyon yada yangısal problemlere bağlı epilepsi ortaya çıkar. Bazı köpek ırklarında epilepsi genetiktir.
*Kedi epilepsi krizinin genel nedenleri ; Zehirlenmeler, araba çarpmaları sonucu kafa travmalarıdır. Ayrıca Felin Leukemia Virusu (FeLV), Felin İnfeksiyöz Peritonit (FİP ), fungal enfeksiyonlar, kimyasal toksinler, beyin tümörleri, beyin travmaları, karaciğer bozukluğu,böbrek yetmezliği sayılabilir.
*Beyin dokusu bozukluğu ile doğan kedilerde olabilir. Bunlar doğuştan epileptiktir. Köpeklerde olduğu gibi kedilerde de idiopatik epilepsi olabilir. Bu genellikle 6 ay ile 3 yaş arasındakilerde görülür.
*Hastada ilk nöbet görüldüğünde buna hemen epilepsi teşhisi koymak yanlıştır. Çünkü bu nöbetlerin bir çok hastalıkla karışabilmesi mümkündür.
Bunlardan bazıları ,
- Böbrek hastalıkları
- Tümoral hastalıklar,
- Karaciğer hastalıkları
- Doğmasal bozukluklar,
- Kan şeker seviyesinin aşırı yüksekliği veya düşüklüğü
- Zehirlenmeler
- Hamile annelerde bilhassa doğumdan sonra rastlanan kan kalsiyum düzeyinin aşırı miktarda düşmesi,
- Ateşli hastalıklarda vücut ısısının aşırı yükselmesi
- Anemi gibi hastalıklarda vucudun oksijen yetmezliği
- Baş bölgesine alınan darbeler sonucu beyine yeterli kan akışının olmadığı durumlar
- Köpeklerde gençlik hastalığı gibi rahatsızlıklar
Hastalığın belirtileri nelerdir ?
*Belirtiler geçici olduğu için her zaman tesadüf etmez. Kafa sallama ,çiğneme, yalanma vücut seyirmeleri gibi işaretler epilepsi öncesi ipuçlarıdır. Köpekler genelde oturarak yada yatarak nöbete girer. Asla yan tarafına düşmezler.
*Hastanın takibi mümkün olduğunda ; Gözlerindeki dalgın bakışlar ile kısmi bilinç kaybı başlar. Büyük ve ağır nöbetlerde tam bir bilinç kaybı ve vücudun hareketsizliği görülür. Büyük nöbetlerin üç aşaması vardır.
Ruhsal hal :
*İnleme , sızlama, titreme, birşeyden etkilenmiş gibi bir halde olma, merak,saklanma yada kaçma gibi belirtiler ortaya çıkar. Nöbetden saatlerce önce veya birkaç saat önce görülebilir.
Nöbet zamanı :
*Kaslar aniden katılaşır,çene kilitlenir,kaslarda klonik tarzda kontraksiyonlar, başın geriye atıldığı görülür. Daha sonra hayvan yere yatarak çırpınmaya başlar. Göz pupillası genişler, bilinç tamamen kaybolur ve çevre ile bağlantısı kesilir. Nöbetler günde bir kaç kez tekrarlandığı gibi l5-30 günde bir de meydana gelebilir.Kriz nöbeti ortalama l-2 dakika sürer daha sonra hasta yavaş yavaş ayılır.
Nöbet sonu :
*Hayvan yorgundur. Karmaşıktır, yanıtsızdır. Ağırlaşmıştır, dışarı çıkmak isteyebilir.
*Ruhsal hal her epileptik köpekte görülmeyebilir. Katılaşma, sertleşme, bilinç kaybı, işeme, salya, sarsıntı oluşturacak ani hareketler ve sonra eski durumu alma haligenel bulgulardır.
*Bunların dışında kısmi nöbetlerde olabilir. Hareket vücudun bir bölümü ile sınırlıdır. Yüz seyirmeleri, bir bacağın hareketi, kas seyirmeleri gibi. Bunlara fokal nöbetler denir.
*Kısmi nöbetlerin kompleks olduğu nöbetlerde ise , sinek yakalama, histerik koşturmalar, saklanma, kusma, diyare, salivasyon, geçici körlük görülür. Bunlar fiziko-motor nöbetlerdir.
Nasıl teşhis edilebilir ?
*Bilhassa ilk zamanlarda diğer nöbetlerle karışabilmektedir. Veteriner hekim çoğu zaman nöbetleri yakalayamaz ve gelen hastayı kontrol ettiğinde herhangi bir bulguya da rastlayamaz. Spesifik bir test yöntemi yoktur.Diğer nöbetle seyredebilecek hastalıklardan ayırt etmek amacıyla bazı laboratuvar teknikleri, röntgen, tomografi ve MR gerekli olabilmektedir.
Nasıl önlem alabiliriz ?
*Nöbet esnasında öncelikle panik yapmamalı ve soğukkanlı olunmalıdır,
*Nöbet geçireceğini anladığınızda eğer düşme pozisyonu olabilecekse kafasını ve vücudunu yaralamaması için gerekli tedbir alınmalıdır,
*Elinizi onun ağzına götürmeyin. Çünkü bilinci yerinde olmadığı için elinizi çok kötü yaralayabilir.
*Nöbet esnasında aşırı gürültüden ve telaşlı haraketlerden kaçının,
*Eğer 1-2 dakika kadar sürüyorsa nöbet bitiminden sonra, fakat daha uzun sürebilecek gibiyse en kısa zamanda doktorunuzla görüşün. Hekiminize nöbetlerin sıklığı ve süresi konusunda ayrıntılı bir rapor vermelisiniz.
Tedavi ve Sonuç :
*Hastalığın kesin bir teşhis yöntemi olmadığı gibi kesin bir tedaviside yoktur. Genelde hastalığın esas sebebine göre sağaltımı planlanır. Hayvana sakinleştirici ilaçlar verilir. Bu amaçla rompun, luminal ve diazem gibi sakinleştiricilerden yararlanılır.Yapılan işlemler genelde hastanın nöbetlerini azaltmaya ve hafifletmeye yöneliktir. Yumuşak olan ve sık görülmeyen nöbetler için hemen ilaca başlanmaktansa durumun gözlenmesi tavsiye edilir.
*Mümkün olduğu kadar heyacanlı yapıdaki hastaların heyacanlanmasını önlemeye çalışılmalıdır. Bu açıdan bakıldığında kısırlaştırma en azından hormonal kaynaklı heyacanların önüne geçeceği için önerilebilir.
